De Zesde Zaal - Aernout Mik

5 jaar TivoliVredenburg

TivoliVredenburg viert de vijfde verjaardag dit jaar. Dat betekent ook dat we al vijf jaar een fantastisch videowerk van Aernout Mik in de stad hebben: De Zesde Zaal. 

door Marjolein Sponselee

1902 aernout mik 6ezaal scherm

De Zesde Zaal bij de opening in 2014

4'33

Op een scherm in de foyers op de vijfde en zesde verdieping zien we in een geluidloze film van 40 minuten twee optredens in een openluchttheater. Het Asko | Schönberg Ensemble en de metal band Textures spelen het stuk 4'33 van John Cage, een compositie uit 1952 die bestaat uit 4'33 minuten stilte. Stilte waarin je beter gaat luisteren. We zien de muzikanten, het publiek, ruimte en bewegingen die passen bij het ritueel van een concert. Zoals in alle werken van Mik is het een verstilde wereld met een eigen dynamiek, waar mensen zich volgens ongeschreven regels lijken te bewegen. Een verdubbeling van wat je zelf - en iedereen om je heen - doet als je de film in TivoliVredenburg ziet.

De film werd opgenomen in 2012. Het nieuwe 'muziekpaleis' bestond toen alleen nog op papier en de vijf concertzalen waren nog verschillende locaties in de stad: Tivoli, Vredenburg en Jazzcentrum SJU. Met de opdrachtgevers van de gemeente reisde ik destijds mee naar een opnamedag. 

1902 theater buitenkant

Theater De Lichtenberg

In de bossen bij Weert

27-9-2012
Een zaterdag in september in de bossen bij Weert. De lucht twijfelt tussen herfst en zomer, tussen grijs en blauw. Een vervallen openluchttheater is de filmset van Aernout Mik.
Vandaag zijn er driehonderd figuranten. Ze komen kijken naar de band Textures, een succesvolle metal band uit Tilburg, die vorig jaar nog in Tivoli stond. Morgen komen nog iets meer figuranten kijken naar een uitvoering van het Asko|Schönberg Ensemble en Reinbert de Leeuw. Een concert dat niet zou misstaan in Muziekcentrum Vredenburg, een andere toekomstige bewoner van het Muziekpaleis. Bijzonder is dat bij beiden hetzelfde muziekstuk spelen: 4'33 van John Cage.

1902 aernout mik theater 3

Het is een mooie locatie. Verscholen tussen de bomen ligt theater De Lichtenberg. No nonsens jaren vijftig stijl, gegoten in beton. Ontworpen door Pierre Weegels en geopend in 1961. Nu enigszins vervallen. De muur is groenig. Een ijle lichtmast roest. De toneeltoren staat nog overeind maar ziet er verslagen uit. Een bordje 'set' wijst naar een gesloten deur. Een deel van de crew staat ernaast. Een vinger aan de mond: stil zijn nu. We wachten. Vierenhalve minuut. Dank je wel klinkt ineens de stem van de leadzanger van Textures en applaus volgt. Daarna spelen ze een eigen nummer. Harde muziek en zware stem. Gejoel en applaus volgt. Zijn jullie klaar voor een toegift? Het publiek fluit en gilt. “We want more, we want more.” Het klinkt als een volle concertzaal. Een kort tik tik tik kondigt het volgende nummer aan. En het is weer stil. Best lang vierenhalve minuut.

Even later kunnen we het theater in. De stenen tribune stroomt langzaam leeg.  Een grote camera zweeft op een crane voorlangs. Regisseurs Aernout Mik en Marjoleine Boonstra hebben een plek naast het podium waar ze op scherm meekijken met de camera's. Er is een opnameleider, er zijn drie cameramannen met assistenten en er is nog meer crew. De decorbouwers zijn al een week ter plaatse, de rest van de crew sinds gisteren. In een mobiele keuken iets verderop wordt intussen een warme lunch bereid voor de 350 aanwezigen.

1902 aernout mik theater 4

de band Textures

Luisteren naar de stilte

Na de lunch kijken we mee in het theater. Het gevoel is hetzelfde als bij elk concert: lichte opwinding en zoeken naar een goede plek. Een groepje jongeren zit al wat eerder op de trappen en mengt zich niet tussen de rest van het publiek. Ze kletsen en dollen wat met elkaar. Een camera filmt. Aernout Mik kijkt toe. Daarna overlegt hij met de opnameleiding de band. Hij stapt het podium op en richt het woord tot de figuranten. “Ik wil nog iets over het stuk 4.33 zeggen. Het is natuurlijk een raar stuk om meerdere keren uit te voeren. Het gaat over luisteren. Het gaat niet over wachten. Als we gaan wachten wordt het een dodenherdenking. Het ging John Cage om het luisteren naar de geluiden om je heen. Je hoeft ook niet stil te zitten en star te wachten tot het klaar is. Beweeg je vrij.”

De band wordt opnieuw aangekondigd en komt onder luid applaus het podium op. De drumstokjes tikken af. De gitarist slaat een akkoord aan maar speelt niet. De zanger neemt een pose in, maar houdt de microfoon ongebruikt langs zijn zij. De band speelt en toch ook niet. Ze zijn stil en kijken naar het publiek. Het publiek kijkt terug en luistert. De zanger haalt zijn hand eens door zijn lange haar en veranderd twee keer van houding. Verder gebeurt er niets. We luisteren.

Waar luister je naar in die 4.33 minuten?

Ik hoor een auto in de verte. Er suist iets in mijn hoofd. Een vogel laat een eenzaam iel geluid horen. Piew. Piew. Ergens bromt een vliegtuig. Brrrroeeooe. Iemand schuift met zijn voet sjjjj. Ik schrijf en sla een blad om. Het papier kraakt.
Zo stil is de stilte niet. 
Na 4.33 minuten zegt de zanger dank je wel.
We klappen.


© LUCY. Tekst en foto's Marjolein Sponselee 27-9-2012 | 24 jan 2019

1902 aernout mik figuranten
1902 aernout mik 6ezaal opening