Monument voor de kleine Mondriaan

Het is de vraag waarom Amersfoort alleen die eerste acht levensjaren claimt en haar kans voorbij laat gaan om – als geboortestad – hét nationale Mondriaanmonument te ontwikkelen. Want waarom zou je niet buiten je eigen stadsgrenzen kijken en een kunstobject van internationale kwaliteit en nog meer gewicht realiseren? Een monument dat zo recht doet aan deze wereldberoemde kunstenaar die met zijn idealistische en internationale theorieën en beeldtaal de bekrompenheid van het polderland glansrijk ontsteeg.
   Nog een reden waarom Amersfoort hier een kans mist is dat er in Nederland slechts één monument voor Mondriaan te vinden is. Het staat in Winterswijk, dat zich op haar beurt profileert met de volgende levensfase van Mondriaan (hij woonde er van zijn 8^e tot 20^e jaar). Dit alles daargelaten heeft de kunstcommissie van Amersfoort een mooie, evenwichtige selectie gemaakt van drie kunstenaars wiens werk verhalend van karakter is, waar een verwondering ten opzichte van de wereld uit spreekt en dat melancholisch van karakter is. In die eerste twee aspecten herken je de typische blik van een kind. De schetsontwerpen zijn te zien in de tentoonstelling Monument Mondriaan,samen met autonoom werk van de kunstenaars. Het autonome werk zorgt voor meer begrip en gevoel bij de kijker om de schetsontwerpen te beoordelen. Want dat is de bedoeling, het publiek mag een favoriet aanwijzen een publieksstem kan zelfs beslissend zijn volgens de kunstcommissie. 

Frank Halmans maakt op vernuftige en humoristische wijze gebruik van de locatie door van het hek langs de gracht voor het Mondriaanhuis een telraam te maken, enkel door er kralen in de bekende mondriaankleuren aan toe te voegen. Op een daarvan, uitgevoerd in messing, zal een korte toelichtende tekst te lezen zijn. Het werk is geniaal in haar eenvoud, maar toch vraag je je af of het als monument niet té minimalistisch is.

Van de andere twee werken wordt in de tentoonstelling niet duidelijk waar ze komen te staan. En zo zijn er meer onduidelijkheden waardoor je de ontwerpen niet goed kunt beoordelen. Ook de grootte van die ontwerpen bij uitvoering is niet toegelicht. Paul de Reus vestigt met een beschilderd houten beeld de aandacht op de kiem, de jonge jongen die Mondriaan ooit was, waarin de kunstwerken die hij zou gaan maken al besloten lagen. Een jongen speelt met een marionetpop die de oudere Mondriaan voorstelt. Het handvat van de marionet, waarmee je de touwtjes bestuurt, bestaat uit horizontale en verticale lijnen. Het zijn de beroemde zwarte lijnen uit zijn abstracte schilderijen. De vraag is hoe je dat als kijker gaat terugzien. Het lijkt de bedoeling dat je door omhoog te kijken tegen dat lijnenspel aankijkt. In dat geval wordt het een fors beeld en het jongetje een reus. Dan is ook weer de vraag waar in de binnenstad dat reusachtige beeld komt te staan.
    
Het ontwerp van Roiter bestaat uit een model van het geboortehuis waar, als een soort reusachtige gedachtewolk, een abstract schilderij uit ontsnapt. Het is het werk Compositie met rood, geel en blauw (1930). Huis en schilderij vormen een op zichzelf staande sculptuur, zo lijkt het. Of gaat het schilderij echt boven het dak zweven? Dan komt er iets met profetische afmetingen in de lucht te hangen. Het zou het monument wel een mooie lading en gewichtigheid geven. De begeleidende tekst zegt dat het schilderij als een boemerang terugkeert naar het geboortehuis. Bij wijze van oorsprong. Maar dat idee van een boemerang komt in het model minder goed over dan op een geschilderde schets waar Roiter verschillende posities van het schilderij uitdacht. Samen op een vel lijken die schetsen op uit een animatie waarin het schilderij als een vederlicht blaadje om het huis heen fladdert.
    Het Mondriaanhuis presenteert drie fraaie ontwerpen maar de bezoeker mist jammer genoeg essentiële informatie over twee van de drie ontwerpen om die goed te kunnen beoordelen.


(c) LUCY, 25-10-2013. Tekst: Véronique Hoedemakers