Geld en paddenstoelen - Anna Skubisz

‘Henk belde me gewoon op,’ antwoordt Anna Skubisz op de vraag hoe ze bij de selectie van Up terecht gekomen is. We staan onder de hoge bomen van het Zocherplantsoen aan de stadsring. Waar we net nog in de warmte van de zon bij de Kamperbinnenpoort onze blik op de straatstenen gericht hielden, speurend naar haar bronzen munten, kijken we nu omhoog. Van alle sculpturen van Up is het werk van Anna misschien wel het makkelijkst te missen. Paul Baltus, directeur van Amersfoort-in-C, moest tijdens de opening zelfs bekennen dat hij het nog niet had weten te vinden. Tegen de regenpijp van een statig herenhuis, in de beschutte hoek met de grens van het iets naar voren geplaatst buurhuis vallen de wollen sculpturen inderdaad niet op. Precies in lijn met het idee van de curator.

Tijdens een eerste wandeling met een aantal van de deelnemende kunstenaars – in de stromende regen – koos Anna een blinde, bruinige muur voor haar werk. ‘Het idee was dat zwammen het lelijke gebouw zouden opeten. Maar we hoorden niets van de eigenaar van het pand, dus moesten we een andere plek verzinnen op dit stuk van de route. Nu klopt het verhaal van het opeten niet meer zo.’
Er zal ongetwijfeld geen meerderheid voor zijn om dit woonhuis langzaam over te laten nemen door zwammen, maar het geeft de villa’s aan de stadsring wel een zweem van een bordkartonnen decor waarin we allemaal doen alsof er niets aan de hand is. En ondertussen draait de wereld langzaam door. ‘Paddenstoelen zullen vast langer bestaan dan wij, dat geloof ik zeker.’
Deze wollen zwammen maakte ze door middel van naaldvilttechniek; een scherpe naald met weerhaakjes stelt haar in staat het materiaal ruimtelijk te modelleren. De dikste naalden zijn voor de algemene vorm, de dunne naalden voor de details, zoals de tijdrovende klus van de sporendragers aan de onderkant.
Was er veel geëxperimenteer nodig om wol geschikt voor buiten te maken? ‘Eigenlijk niet. Ik heb wel een zwam buiten in de tuin gehangen. En er hangt ook al veel langer een wollen vis trouwens. Die is misschien wat grijzer geworden, maar de vorm is nog helemaal goed.’ En eigenlijk is dat ook wel logisch, wol zit immers op een schaap. Anna: ‘Ik heb de zwammen van boven wel heel vast gevilt en ik heb er voor gezorgd dat het een vorm werd waar het water goed af kan lopen. Dus meer als een soort dakpannetjes, in plaats van dat ze omhoog steken, zoals ze vaker groeien.’ En dan was er nog iets. ‘De mogelijkheid om te experimenteren en dingen gewoon aan te durven was groot, want het vertrouwen van Henk was er en de optie om te mogen mislukken ook.’

Dat lag net wat anders bij Anna’s opdracht voor het gebied rondom de Kamperbinnenpoort, waar we ons gesprek eerder die ochtend begonnen, de dikke, bronzen munten met koeien en torens verspreid rond onze voeten. ‘Ik had twee mazzelopdrachten achter elkaar.’ Want ook voor dit kunstwerk, onderdeel van een herinrichting, werd ze gebeld. ‘Er waren bewust drie heel verschillend werkende kunstenaars benaderd. Ik werd gevraagd omdat ik vaak verhalend werk.’ Er was wel een rijtje eisen, zoals dat gaat met werk in de openbare ruimte dat minstens een jaar of 10 mag blijven. ‘Het moest verwijzen naar de functie als veepoort, het moest een bescheiden werk zijn – het mocht de zichtlijnen niet verpesten – én vrachtwagens en veegwagens zouden er overeen moeten kunnen rijden.’ En wat het kader verder wat verkrapte was dat er uit een bewonersvergadering al een vrij concreet idee gekomen was, namelijk een spoor van ossenpoten. ‘Het idee van het ossenspoor zou alleen werken als het heel veel zou zijn, want anders is het maar een mager verhaal; ‘er liep een os door de poort.’ Maar met veel sporen, zou het niet langer bescheiden zijn en waarschijnlijk ook onveilig.’

Na welhaast kluchtige toestanden met koepootafdrukken en andere experimenten, bracht de zoektocht naar nieuwe verhaallijnen Anna bij Lydia Edelkoort van Museum Flehite. ‘Want waarom zou ik er zelf allemaal boeken op na slaan, terwijl er mensen zijn – die ik ken – die de historisch context gewoon paraat hebben? Zij vertelde me dat er naast het gewone vee ook veel ossen door die poort trokken, omdat Amersfoort op een handelsroute vanuit Zweden lag. Dat sprak me aan. En toen kwam ik bij munten terecht.’ Met een tekening en twee munten van klei deed ze haar (online) pitch en won de opdracht.
‘Ik hou van materialen waar het licht doorheen kan, zoals papier en wol en ik vind het fijn als ik direct met materiaal kan werken. Maar dit moet minimaal 10 jaar staan en brons past hier het best.’ Anna had een bedrijf gevonden dat het binnen het budget kon gieten, maar zij bleken dat met behulp van een digitale tekening in China te willen doen. ‘China? Dat is niet de bedoeling. En een digitale tekening? Ik heb alleen dit!,’ ze steekt haar handen naar voren, waarop een denkbeeldige kleimunt prijkt. Uiteindelijk werden de munten in Tiel gegoten, maar het maken van de wasmodellen werd een echt Amersfoorts project; Anna mocht gebruik maken van de werkplaats, expertise en ondersteuning van Anders Wolhar en Hilde Paalvast.